Kar ve Çığ Kontrolü Uygulamaları

Çığ, insan yaşamını etkileyen ve uzun yıllardır bilim insanları tarafından araştırılan bir doğa olayıdır. Özellikle çığ patikası altında bulunan yolların ve yerleşim bölgelerinin çığ tehlikesine maruz kalıp kalmadığının ve alınabilecek önlemlerin tespiti önemlidir. Günümüzde bu çalışmalar çığın dinamik olarak modellenmesini sağlayan bilgisayar yazılımları ile birlikte yapılmaktadır. Yazılımların temelini oluşturan matematiksel modellerin gelişimleri 1955’li yıllara dayanmaktadır. Konu ile ilgili ilk bilgisayar uygulamaları ise 1980’li yıllarda başlamış olup günümüzde geliştirilerek devam etmektedir. Türkiye’de ise bu modellemelerin kullanımı oldukça yenidir. Avrupa, Amerika ve Avustralya’da uzun süredir yapılan çalışmalar neticesinde günümüzde çok daha gerçekçi modellemeler yapılmaktadır. Oluşturulan simülasyonların başarı oranının artmasındaki en büyük etken koşulların gerçeğe en yakın şekilde simülasyona aktarılmasının sonucudur. Buralarda gerek belgesel yağış veri istatistikleri, gerekse kar yapısı konusunda yıllara sari istatistiki verilerin tutulmuş olması simülasyon başarısını da arttırmaktadır. Bir çığın gerçekleşmesinde temel unsurlar yüzey eğimi, yüzey sürtünmesi (yüzeyin pürüzsüzlüğü ve ağaç gibi unsurlar), kar iç sürtünmesi (kar yapısının barındırdığı nem toz kar ya da sulu kar mı olduğunu etkilerken özgül ağırlığında da etkilidir.) ve yağış miktarıdır. Günümüz teknolojisi ile yüzey sayısal modeli kolayca oluşturulup simülasyon programına aktarılabilmektedir. Aktarılan verilerde yüzey pürüzlüğü yüksek bir doğrulukla görülebilir. Bununla birlikte gerek yıllık yağış istatistikleri gerekse bölgelerde yağan karın yapısı hakkında yeterli istatistiki bilgiler mevcut değildir. Yinede eldeki veriler ve bölge sakinlerinden gelen dönüşler yolası bir çığı yaklaşık olarak simüle etmemizi mümkün kılmaktadır. Bu simülasyonda Türkiyedeki kar iç sürtünme katsayıları konusunda elde veri olmamasından dolayı çalışılan bölge kar yapısına benzer yapıda kar yağışı olan bölgelerdeki verileri kullanarak en yakın doğrulukta simülasyonlar elde etmemiz mümkün olmaktadır.

Uygulamalarımız kar yağışının yaşamımıza iki temel etkisine çözüm odaklıdır. 

Birincisi kar yağışının belirli bölgelerde yoğunlaşıp yaşamımızı zorlaştırması, diğeri ise eğimli bir yamaçta belirli bir yoğunluğa ulaşan kar’ın sürtünme kuvvetini aşıp kayarak yollarımızı ve yaşam alanlarımızı tehdit etmesidir. Kar yağışında kar’ın belirli bölgelerde toplanması hakim rüzgar ve arazi yapısı ile ilgilidir. Yapılacak bir analiz akabinde uygun noktalara kurulacak kar siperi/kar perdeleri ile kar’ın toplanma bölgelerinin değiştirilmesi mümkündür. Dünyada yoğun bir şekilde bir çok farklı tipte kar siperi/kar perdesi uygulamaları yapılmaktadır. Türkiyede de son yıllarda kara yollarında yoğun bir şekilde kar siperi uygulamalarının yapıldığı görülmektedir. Bu sayede yoğun kar yağışı ve tipi sonrasında kar’ın yolları kapatmasının büyük ölçüde önü kesilip hem trafikteki aksamaların önü kesilmekte hemde kapanan yolların aşımı için harcaman maliyetler önemli ölçüde azaltılabilmektedir. Kar siperi seçiminde ise önceden yapılan istatistiklerle doğal kar toplanma alanlarının tespiti, hakim rüzgar yönü ve şiddeti, bölgenin kar yapısı gibi etmenlerin göz önüne alınıp uygun şekil, yükseklik, uzunluk ve rüzgar direncinde kar siperi tercihi önemlidir.

İkinci uygulama çözümümüz ise yamaçlarda biriken kar’ın kayması ile çığ oluşturup yolları kapatması ve yaşam alanlarını tehdit etmesinin önlenmesi odaklı çözümleri içermektedir. Oldukça masum görünen kar, bir çığa dönüşmesi halinde son derece yıkıcı etkileri olabilmektedir. Bölgenin yüzey eğimi, kar miktarı, kar yapısının toz kar, ıslak kar, buz yada karışımı şeklinde olması karı’ın yıkıcılık etkisinde de büyük farklar oluşturabilmektedir. Fakat her durumda en hafif yapıda olan toz kar çığında bile harekete geçen bir çığın enerjisi oldukça yüksek olup böyle bir çığı durdurmak mümkün değil ya da açırı maliyetlidir. Çığ durdurmaya yönelik baraj nadiren yapılan bir uygulamadır. Alplerde yine buzul çığını durdurmaya ya da hızını kesmeye yönelik beton istinat yapı çözünleri denenmiştir. Bu bağlamda çığ felaketlerini önlemede asıl hedeflenen çığı durdurmak değil oluşumunu engellemek olmuştur. Yapılan istatistik ve analizler %28-%55 arası yüzey eğiminin çığ oluşumuna en müsait eğimler olduğunu göstermektedir. Özellikle bu bölgelerdeki sürtünmenin arttırılıp başlangıç hareketinin engellenmesi çığ ile mücadelede en önemli adımdır. Yine tipi ve rüzgarla kar’ın riskli alanlarda birikmesinin kar siperleri / kar perdeleri ile engellenmesi de bir diğer atkili adımdır. Dünyada uzun yıllardır uygulanan kar bariyerleri son yıllarda Türkiye’de de uygulanmaya başlamıştır. Türkiye’de uygulamalar oldukça az ve yeni olmakla birlikte Türkiye’nin bir çok bölgesinde bol miktarda bu uygulamalara ihtiyaç vardır. Bu uygulamaların artması her yıl sıklıkla yaşadığımız çığ felaketi sonrası kapanan yollar, zarar gören yapılar, can ve mal kaybı haberlerinde büyük bir azalma sağlayacaktır. Çığ bariyeri uygulamalarında dünyada bir çok farklı tipte bariyer uygulamaları görülmektedir. Bu tercih yapılırken önemli nokta risk’in lokasyonu ve boyutunun doğru tespitidir. Risk’in matematiksel modelleme ile simülasyonu bize en uygun maliyetler ile riskin ortadan kaldırılması ya da azaltılmasında büyük bir yardımcıdır. Böyle bir simülasyon ile risk’in büyüklüğünü ve olası etkilerini görebiliriz. Bölgenin ortalama kar yüksekliklerinin ve kar yapısının bilgisi de bariyer seçiminde önemli bir etkendir. Dünyada sıklıkla kaya düşmesine karşı kullanılan enerji sönümleyici bariyerler benzeri bir kar bariyeri kullanılsada uygulama yapılacak bölgeye göre üçgen yapıda bariyerler, metal ya da ahşaptan panel yapıda bariyerler hatta eğimli yüzeye kütükler sabitlenerek sürtünme yaratmayı hedefleyen farklı tipte bariyer uygulamaları görülmektedir. Simülasyon programı kullanacağımız bariyerin oluşturacağı sürtünme miktarını doğru hesaplamamızda ve kullanmamız gereken bariyer miktarı ve yüksekliğini belirlememizde önemli bir katkı sunar.
Uluslararası partnerliklerimiz ve uzman kadromuz ile dünyada güncel uygulama, ürün ve teknolojileri takip ediyor, riskleri en doğru şekilde analiz edip size ihtiyacınız olan optimum kar bariyeri ve kar siperi çözümlerini sunuyoruz.